The history of scientific research undertaken by Europeans in regions where they were the colonizing powers has been a popular and well researched topic for two decades now. A growing number of studies, with some preponderance of botany and medicine, have appeared on colonial and protocolonial science in the Americas and in Asia, and it seems likely that this is more than just a fad. However, scientific research by Europeans on and in the Indonesian archipelago does not figure prominently in this literature. Very few scholars working on Indonesia – with Lewis Pyenson (1989, 1998) as the main exception – have specialized in this potentially rewarding field. In order to give an impression of topics that could profitably be addressed, this article presents an overview, in very broad outline, of European – and particularly Dutch – scientific research on Indonesia during the last four centuries, with emphasis on the periods of the Verenigde Oost-Indische Compagnie (VOC, Dutch East India Company) and the Dutch colonial state.

Victor Jacob Koningsberger (1895-1966), hoogleraar algemene plantkunde van 1934 tot 1965, was een van de meest markante hoogleraren van de Utrechtse universiteit. Onderwijs stond voor hem op de eerste plaats. Studenten moesten vertrouwd raken met het verschil tussen kritisch studeren en leren. Hij zette het befaamde onderzoek van de ‘Utrechtse school’ naar groei en groeistoffen voort. Koningsberger had ook grote verdiensten buiten zijn vakgebied. Hij was de eerste hoogleraar in Nederland die een principieel protest uitsprak tegen het ontslag van Joodse hoogleraren. Zijn voortdurende kritiek op de bezetter leidde tot zijn internering als gijzelaar. Na de oorlog bekleedde hij ruim veertig belangrijke bestuurlijke functies binnen de wetenschappelijke wereld. Hij mengde zich vol verve in het maatschappelijk debat op het grensgebied van wetenschap en samenleving. De Ivoren-Torenmentaliteit was hem vreemd. Terecht wordt hij beschouwd als een icoon van de biologie en als de meest invloedrijke bioloog in Nederland. De suikerindustrie in Nederlands-Indië heeft veel aan hem te danken door zijn werk als directeur van het suikerproefstation vóór de oorlog en als leider van het herstel van de suikerindustrie daarna.

Enkele biografische gegevens